Thiết kế phổ quát: chìa khóa cho một xã hội bình đẳng và hòa nhập
GIỚI THIỆU CHUNG
Aus4Transport, sáng kiến về cơ sở hạ tầng giao thông của Chính phủ Australia tại Việt Nam thông qua Bộ Giao thông vận tải. Chương trình đang giới thiệu khái niệm thiết kế phổ quát theo cách thức cung cấp những hỗ trợ đáng giá đã mong đợi từ lâu về phát triển mạng lưới giao thông công cộng dễ tiếp cận tại Việt Nam.
Thông qua hoạt động Nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ quản lý GTVT nhằm tăng cường năng lực hệ thống giao thông tiếp cận phổ quát (ATS), Chương trình Aus4Transport hiện đang hỗ trợ Viện Chiến lược và Phát triển Giao thông vận tải (TDSI) nỗ lực thay đổi thái độ và hỗ trợ các cơ quan quản lý giao thông vận tải địa phương lập kế hoạch và thiết kế cơ sở hạ tầng giao thông tiếp cận phổ quát.
NỘI DUNG CHI TIẾT…
Bạn đã từng nghe đến thuật ngữ “thiết kế phổ quát”? Nói một cách đơn giản, thiết kế phổ quát là điều kiện cơ bản của một thiết kế phù hợp vì nó tạo ra các sản phẩm, dịch vụ và môi trường đáp ứng nhu cầu của TẤT CẢ mọi người, bất kể tuổi tác, kích thước cơ thể, giới tính, chủng tộc, người lành lặn hay người khuyết tật. Có quan niệm sai lầm cho rằng thiết kể phổ quát là thiết kế được điều chỉnh để đáp ứng nhu cầu đặc biệt của người khuyết tật, nhưng trên thực tế khái niệm thiết kế phổ quát rộng hơn thế. Thiết kế phổ quát đảm bảo khả năng tiếp cận tối đa các sản phẩm, dịch vụ và trang thiết bị cơ sở hạ tầng cho mỗi cá nhân và tất cả mọi người có nhu cầu – đây là thiết kế tối ưu nhằm thúc đẩy xã hội bình đẳng và hòa nhập, hỗ trợ phát triển kinh tế xã hội bền vững như định hướng.
Aus4Transport đang nỗ lực hỗ trợ các cơ quan quản lý giao thông vận tải địa phương áp dụng khái niệm thiêt kế phổ quát vào mạng lưới giao thông công cộng Việt Nam. Dự án HTKT Nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ quản lý GTVT nhằm tăng cường năng lực hệ thống giao thông tiếp cận phổ quát (ATS) được khởi động vào tháng 1/2021 và kết thúc giai đoạn khởi động vào tháng 6/2021 với tiến độ rất khả quan. Giai đoạn khởi động bao gồm đánh giá tình hình thực hiện các quy định pháp luật về giao thông tiếp cận tại bốn tỉnh, thành phố Hải Phòng, Huế, Tiền Giang và Cần Thơ. Trong hai tuần đầu tháng 4, nhóm tư vấn đã tiến hành thu thập dữ liệu bao gồm cả khảo sát thực địa, tham vấn chính quyền địa phương và các tổ chức xã hội . Mục đích là tìm hiểu hiện trạng giao thông công cộng tiếp cận phổ quát và xác định những khó khăn, vướng mắc trong quá trình chuẩn bị và triển khai thiết kế phổ quát.
Tuy nhiên, kết quả khảo sát chỉ ra rằng mặc dù Việt nam có hệ thống pháp lý hoàn chỉnh nhằm bảo vệ quyền lợi cho mọi người dân được tiếp cận giao thông công cộng, nhưng rõ ràng việc thực hiện các quy định này đang còn chậm. Khảo sát cho thấy mạng lưới đường đô thị, điểm dừng xe buýt, xe khách liên tỉnh và các ga đường sắt thường xuyên không đáp ứng yêu cầu tối thiểu theo quy định của pháp luật Việt Nam.
Luật Người khuyết tật (2010) quy định quyền, nghĩa vụ và trách nhiệm của Nhà nước, gia đình và xã hội đảm bảo cho người khuyết tật (NKT) được hưởng các quyền của mình và gia nhập xã hội một cách bình đẳng. Theo Luật, việc thiết kế, xây dựng và cải tạo các công trình công cộng bao gồm cơ sở hạ tầng giao thông công cộng phải đảm bảo tất cả mọi người đều tiếp cận được. Để khuyến khích NKT tham gia giao thông công cộng, hệ thống cửa, thang máy, ghế ngồi, nhà vệ sinh, chỗ đậu xe, vỉa hè và biển báo cùng với các trang thiết bị khác phải tuân thủ tiêu chuẩn kỹ thuật cụ thể nhằm đảm bảo khả năng tiếp cận phổ quát.
Mặc dù Chính phủ Việt Nam đã có nhiều nỗ lực, tuy nhiên hiểu biết về các quy định trên trong toàn ngành giao thông vẫn còn hạn chế và thiếu nguồn lực thực hiện. Chính vì thế dự án HTKT ATS đang tập chung nâng cao năng lực nhằm hỗ trợ các cơ quan quản lý giao thông vận tải thực hiện có hiệu quả quy định pháp luật về giao thông tiếp cận, và khuyến nghị cải thiện nhằm đảm bảo áp dụng cách làm hiệu quả nhất.
Nghiên cứu do nhóm tư vấn Aus4Transport triển khai là một trong những nghiên cứu tiên phong trong lĩnh vực này tại Việt Nam. Nghiên cứu nhấn mạnh sự cần thiết hỗ trợ các cơ quan quản lý giao thông vận tải tại địa phương nhằm giúp họ đạt được các mục tiêu do Chính phủ đề ra, đảm bảo mạng lưới giao thông bền vững và hòa nhập cho TẤT CẢ người dân.
Sau khi kết thúc quá trình tham vấn và khảo sát thực địa, giai đoạn tiếp theo của Dự án sẽ tập trung xây dựng tài liệu đào tạo, tổ chức hội thảo với sự tham dự của đại diện chính quyền địa phương và các tổ chức xã hội, xây dựng hướng dẫn rõ ràng nhằm hỗ trợ thực hiện các quy định, và cấp vốn tài trợ thiết kế ba dự án sẽ áp dụng khái niệm và đặc trưng của thiết kế phổ quát.
Aus4Transport tự hào được hợp tác với Bộ GTVT và Viện Chiến lược và Phát triển Giao thông vận tải đóng góp vào nỗ lực chung của Chính phủ Việt Nam nhằm tạo cơ hội việc làm, giáo dục, chăm sóc y tế và nhà ở, góp phần phát triển kinh tế bền vững và giảm nghèo.
